Istorijat gajenja u plastenicima
16.12.2018.
Početak uzgoja povrća u kontrolisanim sredinama se može vezati za period Rimskog carstva u vreme vladavine imperatora Tiberiusa koj je je po sačuvanim spisima tokom cele godine imao na trpezi povrće. Rimski baštovani su bili veoma maštoviti u metodama stvaranja pogodnih uslova za uzgoj povrća tokom cele godine. U početku, povrće je sađeno na dvokolicama koje bi tokom celoga dana bile na suncu, a noću bi ih uvozili u zatvoren prostor kako bi ih zaštitili od hladnoće. Takođe postoje i zapisi da su se krastavci gajili u zaštićenom prostoru napravljenom od drvene konstrukcije za koju je pričvršćeno platno natopljeno uljem koje se zvalo spekularia.
Prvi zapis o grejanju u zaštićenom prostoru se nalazi u knjizi Sanga Jorok, Koreanskom kuvaru iz 1459 godine koji je napisao kraljevski lekar Jeon Son. U delu o kultivaciji povrća i cveća se govori o njihovoj proizvodnji u zatvorenom prostoru, i grejanju prostora tradicionalnom Koreanskom metodom ondol, koja se sastoji u uduvavanju zagrejanog vazduha iz prostorije koja se greje direktno ispod poda gradjevine, dok se na otvorima gradjevine gde se vrši proizvodnja nalazi nauljeno platno koje je transparentno kako bi prodirala sunčeva svetlost a samim tim sprečavala toplotu da napušta prostoriju i štiti biljke od spoljašnjih uticaja odnosno hladnoće. U drugim istorijskim spisima se navodi da je postojalo mnogo gradjevina koje su se grejale ondol metodom, a u kojima su se gajile mandarine počev od zime 1438 godine.
Početkom industrijske revolucije u 17 veku na teritoriji Holandije i Engleske počinju da se pojavljuju prvi objekti, nalik današnjim, u kojima se gaji povrće i cveće. Problemi koji su se javlili u tom periodu su se ogledali u količini radne snage koja je bila potrebna da održava takve zasade koji su bili ogromni, takodje je bili nemoguće zagrejati takve objekte tokom zime.
Francuskog botaničara Čarlsa Lusiena Bonaparta često nazivaju začetnikom moderne proizvodnje u zaštićenom prostoru. Prvi staklenik koji je napravio nalazio se u Leidenu u Holandiji u kojem su se tomom 1800 tih godina gajile tropske biljke koje su se koristile u medicinske svrhe. Sa tog mesta, staklenici su se ubrzo proširili na imanja imućnih ljudi i velikih univerziteta gde su se uglavnom gajile naranže a kasnije i ananas.
Razvoj staklenika se nastavlja tokom 17 og veka, sa napretkom industrije. Razvijaju se i bolji materijali za konstukcije staklenika kao i kvalitetnije staklo. Najveći i najnapredniji staklenik tog perioda je staklenik Versajske Palate koji je 150m dugačak, 13m širok i 14m visok.
Velika ekspanzija proizvodnje u zaštićenom prostoru nastaje 60-tih godina 20-og veka otkrićem polietilenske folije i pravljenjem takozvanih plstenika. U početku, konstrukcije su pravljene isključivo od strane kompanija koje su se bavile proizvodnjom čeličnih i aluminijumskih konstrukcija, kasnije su poljoprivrednici sami pravili plastenike, dok se najveća isplativost postigla pravljenjem konstrukcije od vodovodnih PVC cevi. Folija u samom početku nije preterano dugo trajala do uvodjenja UV stabilizatora u sastav folije 70-tih godina gde se životni vek folije znatno povečao a samim tim i isplativost samog plastenika.
